ΣΥΝΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΑΚΟΗΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η σύγχρονη τάση της Παιδαγωγικής στηρίζεται πλέον στις αρχές της ένταξης και της συνεκπαίδευσης και επιδιώκει ένα σχολείο ανοιχτό, δημοκρατικό που δεν κατηγοριοποιεί και δεν διαχωρίζει τον μαθητικό πληθυσμό.  Επιδιώκει  ένα σχολείο που προάγει ένα νέο σύνολο αξιών και τρόπων λειτουργίας, βασισμένων κυρίως, στην ανθρωπιστική παιδαγωγική παράδοση. Συνεκπαίδευση σημαίνει  αποδοχή των διαφορών και σεβασμός των ιδιαιτεροτήτων.

Το παιδί με προβλήματα ακοής έχει τις ίδιες ανάγκες που έχουν όλα τα παιδιά.  Χρειάζεται  ένα ζεστό και στοργικό περιβάλλον. Χρειάζεται ν’ αποχτήσει μια θετική αυτοεικόνα και ν' αναπτύξει την ταυτότητα του. Η περίοδος που το παιδί θα πάει στο σχολείο είναι μια περίοδος μεγάλου άγχους για τους περισσότερους γονείς. Παρόλο που η πλειοψηφία των παιδιών με προβλήματα ακοής αρχίζει νωρίς το «σχολείο» σε συμβουλευτικά κέντρα και νηπιαγωγεία, οι γονείς θεωρούν την είσοδό τους στην τυπική εκπαίδευση σαν μια πολύ κρίσιμη περίοδο για το παιδί.

Όμως

Νους ορά και νους ακούει
Τα δ’ άλλα κωφά και τυφλά»

 Είναι το γνωμικό του ποιητή και φιλόσοφου Επίχαρμου.

Έχοντας υπόψη  την αρχή του Bruner : ότι όλοι μαθαίνουν όλα ή σχεδόν όλα, αρκεί να τα δώσουμε στο γλωσσικό και νοητικό τους επίπεδο έπρεπε να έχουμε σαν στόχο την παροχή ποιοτικής και ισότιμης  με τα ακούοντα παιδιά εκπαίδευσης. Τούτο γιατί σήμερα  πλέον γνωρίζουμε καλά ότι τα παιδιά με προβλήματα ακοής έχουν τις δυνατότητες να κατακτήσουν γνώσεις, όπως τα ακούοντα παιδιά, με την προϋπόθεση ότι τους παρέχεται «κατάλληλη εκπαίδευση».
Τόσο η διεθνής εμπειρία όσο και η δική μας μας  οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι τα προγράμματα ένταξης που έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα είναι εκείνα που ξεκινούν με καλές προϋποθέσεις, κυρίως συνεργασίας μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων, αλλά και στοιχειώδους σχετικής προετοιμασίας όπως:

     Πού έπρεπε  να διδάξουμε;

         Πώς έπρεπε να διδάξουμε;

         Τι έπρεπε να διδάξουμε;

Η πρώτη ερώτηση, το Πού; έχει να κάνει με το σχολικό πλαίσιο που έπρεπε να εκπαιδευτούν τα παιδιά με προβλήματα ακοής. Η άποψή μας ήταν και εξακολουθεί να είναι, ότι περιπτώσεις παιδιών που μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της γενικής εκπαίδευσης, με πρόσθετη στήριξη, πρέπει να ενθαρρύνονται για ένταξη στο "γενικό" σχολείο.

Η δεύτερη ερώτηση, το Πώς, έχει να κάνει με τη μέθοδο επικοινωνίας. Ένα επίκαιρο θέμα που είχε άμεση σχέση με το σύστημα επικοινωνίας ήταν και οι κοχλιακές εμφυτεύσεις, με αποτέλεσμα να βρεθούμε  μπροστά σε ένα καινούριο μαθητικό πληθυσμό, που έχει ανάγκη από συστηματική εκπαίδευση με μεθόδους κύρια προφορικές.

Όσον αφορά το τρίτο ερώτημα  το Τι; Θεωρούμε αναγκαίο οι εκπαιδευτικοί  να έχουν τη δυνατότητα λήψης αποφάσεων για το περιεχόμενο και το τρόπο διαχείρισης του Α.Π, ανάλογα με τους μαθητές που θα διδάσκουν κάθε φορά, την κοινωνία και τις απαιτήσεις της, τα πολιτισμικά αγαθά και τα νέα επιστημονικά δεδομένα.

Έτσι ακολουθήσαμε και εφαρμόσαμε, με ελάχιστες προσαρμογές και χωρίς καμιά ουσιαστική αποδυνάμωση, το Α.Π του Υπουργείου Παιδείας.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ

Η επιτυχία ή η αποτυχία  όμως κάθε προσπάθειας  σχολικής ενσωμάτωσης δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχει θέληση και διάθεση για συνεργασία από όλες τις πλευρές. Διευθυντής και δάσκαλοι του σχολείου ακουόντων έπρεπε να δείξουν ενδιαφέρον και διάθεση να στηρίξουν το πρόγραμμα ένταξης στο σχολείο τους. Χρειάστηκε οργάνωση και μεθοδικότητα. Δεν έπρεπε ν΄ αφήσουμε τίποτε στην τύχη. Απαιτήθηκαν σωστή προετοιμασία, οργάνωση, σκέψη, προγραμματισμός και η εφαρμογή κάποιων συγκεκριμένων και κρίσιμων παραγόντων-μεταβλητών όπως:

Προετοιμασία των μαθητών-τριών με προβλήματα ακοής

Βασικός παράγοντας είναι το είδος και ο βαθμός της ακουστικής απώλειας, ο βαθμός των αναγκών του κάθε παιδιού καθώς και η παρουσία οποιασδήποτε επιπλέον αδυναμίας. Τα στοιχεία αυτά πρέπει να εξετάζονται και να εκτιμώνται με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Προσπαθήσαμε να εμφυσήσουμε στους μαθητές μας την αυτοπεποίθηση, τη σιγουριά, την αυτοεκτίμηση και να τους ενθαρρύνουμε ν' αγωνισθούν γιατί μπορούσαν να τα καταφέρουν.

Προετοιμασία των ακουόντων μαθητών-τριών.

Πιστεύαμε πως τα ακούοντα παιδιά μπορούσαν με την κατάλληλη συμπεριφορά τους να διευκολύνουν την προσαρμογή του παιδιού με προβλήματα ακοής στο σχολείο, να παρέχουν μοντέλα ορθής συμπεριφοράς και να δημιουργήσουν μ’ αυτά σχέσεις αλληλοβοήθειας και φιλίας.

Δώσαμε μεγάλη βαρύτητα στην προετοιμασία και ενημέρωση των μαθητών για να δεχθούν τους καινούριους συμμαθητές τους, όχι με οίκτο ή αδιαφορία, αλλά με ευαισθησία, με καλή διάθεση για συνεργασία και σεβασμό στο πρόβλημα τους.

Προετοιμασία και ενημέρωση των συλλόγων διδασκόντων και γονέων του γενικού σχολείου

Η στάση των δασκάλων  καθορίζει και επηρεάζει σ’ ένα μεγάλο βαθμό και τη στάση των μαθητών/τριών της τάξης απέναντι στο παιδί με προβλήματα ακοής. Έτσι πριν από την έναρξη του προγράμματος είχαμε πολλές εκπαιδευτικές συναντήσεις με το διευθυντή του σχολείου, τους συλλόγους διδασκόντων και γονέων του σχολείου, που είχαν σαν σκοπό την ενημέρωσή τους για τους στόχους του προγράμματος, την ευαισθητοποίησή τους και την αλλαγή στάσης απέναντι στα παιδιά με προβλήματα ακοής.

Επικοινωνία και άμεση συνεργασία των δασκάλων της ειδικής και της γενικής αγωγής

Ενημερώσαμε τους δασκάλους των μαθητών μας για τις δυνατότητες και τις επικοινωνιακές ανάγκες τους, την τροποποίηση του φυσικού περιβάλλοντος της τάξης, τον περιορισμό των θορύβων, τον τρόπο επικοινωνίας, την υιοθέτηση ευέλικτων στρατηγικών διδασκαλίας. Έπρεπε να γνωρίζουν τη φιλοσοφία του προγράμματος και τις λεπτομέρειες εξέλιξής τους.

Συνεχής παρακολούθηση και αξιολόγηση των μαθητών/τριών που ενσωματώνονται

Παρακολουθούμε με συστηματικό τρόπο τη προσαρμογή και την πρόοδό του. Οι γονείς των παιδιών σ’ αυτή τη φάση προσφέρουν χρήσιμες πληροφορίες για την πρόοδο και την προσαρμογή τους στο σχολείο. Η αξιολόγησή τους στο μαθησιακό τομέα γίνεται καθημερινά.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα παιδιά με προβλήματα ακοής, είχαν την ευκαιρία να δημιουργήσουν ποικίλες σχέσεις με τους συνομήλικούς τους, να νιώσουν δυνατά το συναίσθημα της αποδοχής από τους άλλους και να προετοιμαστούν καλύτερα για την αντιμετώπιση της ζωής. Είναι γενική διαπίστωση ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, γονείς και μαθητές, ότι  και οι ίδιοι ωφελήθηκαν σημαντικά από τις σχέσεις τους με τα παιδιά μας, τόσο στην ανάπτυξη των αλτρουιστικών και κοινωνικών συναισθημάτων τους, όσο και στην καλλιέργεια των αρετών της αυτοπεποίθησης, της ανεξαρτησίας, του σεβασμού της προσωπικότητας του άλλου και της αγάπης προς τον συνάνθρωπο.

Οι επιδόσεις των μαθητών μας είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικές

Ανάγνωση

     Διαβάζουν με ευχέρεια και  η ανάγνωσή τους γενικώς  είναι ρέουσα.

   Το πιο συχνό λάθος τους είναι η παράλειψη του τελικού συμφώνου και ιδιαίτερα του «ς».

     Η χαμηλή φωνητική ένταση κατά την ανάγνωση τους, ιδιαίτερα στο τέλος των προτάσεων, οφείλεται κυρίως στην ελλιπή αναπνευστική υποστήριξη. Εκπνέουν δηλαδή μεγάλες ποσότητες αέρα στην αρχή των φράσεων με αποτέλεσμα να αναλίσκονται γρήγορα τα υπάρχοντα αποθέματα.

Παραγωγή γραπτού λόγου
Η γραπτή γλώσσα των παιδιών με προβλήματα ακοής διαφέρει  από αυτή των ακουόντων ως προς:

     Την παραγωγικότητα, δηλαδή το μήκος των προτάσεων και του κειμένου.

     Την ευελιξία του γραπτού λόγου, δηλαδή την ποικιλία του λεξιλογίου και τη χρήση λειτουργικών λέξεων.

     Την πολυπλοκότητα, δηλαδή τη χρήση δευτερευουσών  προτάσεων.

     Οι προτάσεις τους είναι περισσότερο στερεότυπες και αυστηρές στην μορφή τους.

     Παραλείπουν  λέξεις λειτουργικές (άρθρα, συνδέσμους, προσδιορισμούς, προθέσεις).

          Χρησιμοποιούν περισσότερα ουσιαστικά και  ρήματα και λιγότερες  αντωνυμίες, βοηθητικά ρήματα, συνδέσμους και παθητική φωνή.

    ü Δε χρησιμοποιούν συχνά  τα σημεία στίξης με αποτέλεσμα το κείμενο  να μη γίνεται απόλυτα κατανοητό από τον αναγνώστη.

 ü Παραλείπουν σημαντικό ποσοστό τόνων, ενώ συχνοί είναι και οι παρατονισμοί.

Κατανόηση γραπτού λόγου

Το δυσκολότερο  μάθημα για τους μαθητές μας είναι η γλώσσα και ιδιαίτερα το στάδιο της νοηματικής διερεύνησης, γιατί δε χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τις στρατηγικές κατανόησης. Μια άλλη δυσκολία για τους μαθητές είναι η αδυναμία να ελέγχουν την κατανόηση των κειμένων, όταν σ΄αυτά χρησιμοποιείται μεταφορικός λόγος. Παρόλα αυτά από μετρήσεις που έχουμε κάνει και αφορούσαν κυρίως την ικανότητα:

     Να ανακοινώνουν αυτά που κατανόησαν.

     Να διαλέγουν, να καταλαβαίνουν και να συγκρατούν τις κύριες ιδέες.

   Να διακρίνουν τα κύρια μέρη από τις λεπτομέρειες.

Διαπιστώσαμε ότι οι αντιληπτικές αλλά και οι απομνημονευτικές ικανότητες των παιδιών με προβλήματα ακοής και των ακουόντων δε διέφεραν σημαντικά.

Μαθηματικά

Το προφίλ της μαθηματικής επίδοσης των μαθητών με προβλήματα ακοής είναι ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Η ακριβής και ταχεία ανάκληση των βασικών αριθμητικών δεδομένων από τη μνήμη είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την εκτέλεση πράξεων και την επίλυση προβλημάτων.

Το διαπιστώσαμε και στα 12  test του Schonnell ( αριθμός ασκήσεων σε συγκεκριμένο χρόνο) που έλυναν οι μαθητές με προβλήματα ακοής ήταν σχεδόν ίδιος με αυτόν των ακουόντων. Η δυσκολία με τη γλώσσα φαίνονταν  στην περίπτωση των προβλημάτων. Το πρόβλημα είναι έτσι κι αλλιώς ένα δύσκολο είδος κειμένου με ειδικά χαρακτηριστικά  όχι μόνο για μαθητές με προβλήματα ακοής, αλλά και για τους ακούοντες. Όταν μάλιστα περιγράφονται σύνθετες ή ανοίκειες καταστάσεις, με μεγάλες προτάσεις και πολλά δεδομένα, τότε οι δυσκολίες γίνονταν ακόμη μεγαλύτερες.

Η πετυχημένη ένταξη των μαθητών με προβλήματα ακοής έγινε πραγματικότητα, όχι μόνο με βάση τη θετική στάση των γονιών και των  εκπαιδευτικών, αλλά και με την παροχή όλων εκείνων των επιπρόσθετων υπηρεσιών που μας στήριξαν  και μας στηρίζουν στο έργο μας. Η πολιτική της επιλογής της συνεκπαίδευσης  άλλωστε δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε ανέξοδη.

Τελειώνοντας και αφού θέλω να ευχαριστήσω όλους όσους μας στήριξαν και συνεργαστήκαμε μαζί τους όλα αυτά τα χρόνια, αλλά κι εσάς όλους  για την υπομονή  που είχατε να με ακούσετε, σας παρακαλώ να  μην ξεχάσετε ποτέ το γνωμικό του Πλούταρχου      
« Τω παρά φύσει, τω πόνω, του κατά φύσιν  εγένετο κρείττων».
Δηλαδή ο αδικημένος από τη φύση άνθρωπος, έγινε με το μόχθο καλύτερος από το φυσιολογικό.