Η διδασκαλία της γλώσσας

Γράφει η Αννα Φραγκουδάκη

Τα σχολεία σε όλες τις χώρες αντιμετωπίζουν τη γλώσσα και τη διδάσκουν σαν ένα αντικείμενο όπως όλα τα λοιπά μαθήματα. Ομως τα παιδιά ξέρουν να μιλάνε, αυτό που δεν ξέρουν είναι ο γραπτός κώδικας. Μέσα σε έξι μήνες το μωρό έχει καταλάβει τη γλωσσική επικοινωνία, δηλαδή γνωρίζει πλέον ότι οι άνθρωποι ανταλλάσσουν μηνύματα με ήχους, ενώ σε περίπου τρία χρόνια έχει μάθει να μιλάει, έχει δηλαδή κατακτήσει όχι μόνο λέξεις, αλλά τη δομή της γλώσσας (σύνταξη και γραμματική).
Η γλωσσική γνώση των μόλις τρίχρονων παιδιών είναι τεράστια σε ποσότητα και ιδιαίτερα περίπλοκη. Τα παιδιά μιλάνε με αυθόρμητη άνεση, σχεδόν όπως αναπνέουν. Η κάθε παιδική φράση είναι μονάχα η κορυφή του «παγόβουνου» της τεράστιας γλωσσικής γνώσης. Ολα τούτα οφείλονται στη «φυσική», όπως λένε οι γλωσσολόγοι, κατάκτηση της ικανότητας του λόγου στη μητρική τους γλώσσα. Η φυσική εκμάθηση του λόγου έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά σε όλο τον κόσμο. Το μωρό αντιμετωπίζεται σαν παραγωγός νοήματος και αυτό συμβαίνει από τη στιγμή που γεννιέται. Πολύ πριν κατακτήσει το λόγο το αντιμετωπίζουν σαν «ομιλητή».

Οι οικείοι του μωρού αποδίδουν νόημα σε κάθε προσπάθεια να δαμάσει τους ήχους και η κάθε απόπειρα να εκφραστεί επιβραβεύεται με μεγάλο ενθουσιασμό. Π.χ. η μάνα απαντάει στο βρέφος που κλαίει, «Δυο λεπτά. Πεινάς, το ξέρω. Μην κλαις, να, έλα...». «Μπου, λέει το παιδάκι μας, θέλει νεράκι», σχολιάζει ο πατέρας. «Μπα, είπε μπα!», φωνάζει ενθουσιασμένη η μάνα, «Κώστα, τρέχα, το μωρό είπε μπαμπά!». Κι όταν θα πει μια πρώτη λέξη παραποιημένη, η οικογένεια επαναλαμβάνει το λάθος και γίνεται η δική τους ιδιωτική λέξη τρυφερότητας.

Αν συγκρίνουμε τη φυσική επικοινωνία και τη συνεχή επιβράβευση με το πώς διδάσκεται η γλώσσα στα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά, αυτόματα εξηγείται ένα παράδοξο. Ολόκληρο το γλωσσικό σύστημα το μαθαίνουν όλα τα παιδιά σε περίπου τρία χρόνια. Η γλωσσική νόρμα του σχολείου τα δυσκολεύει τόσο που δεν καταφέρνουν επί δώδεκα χρόνια στα θρανία να γίνουν άριστοι γνώστες και χρήστες της.