Παιδί και θυμός

Ο θυμός και η επιθετικότητα στην παιδική ηλικία μπορούν να αντιμετωπιστούν, γι’ αυτό μην πανικοβάλλεστε! Ο θυμός, η οργή και η επιθετικότητα είναι συνηθισμένες αντιδράσεις των παιδιών. Τα ηλικιακά χαρακτηριστικά είναι αυτά που καθορίζουν και τις αντιδράσεις του παιδιού. Ως βρέφος χρησιμοποιεί το κλάμα. Μετά τον πρώτο χρόνο της ζωής εκδηλώνει εκρήξεις οργής, κατά τις οποίες η επιθετικότητα στρέφεται κυρίως στον εαυτό του -πέφτει στο πάτωμα, τσιρίζει χτυπώντας τα χέρια και τα πόδια του. Αργότερα, από την ηλικία των δύο με τριών ετών, η επιθετικότητα εκφράζεται προς τα αντικείμενα και τους ανθρώπους γύρω του. Τα μεγαλύτερα παιδιά που έχουν αποκτήσει ικανό αυτοέλεγχο,  χρησιμοποιούν περισσότερο ύβρεις και απειλές και λιγότερο σωματική βία.

Θυμός, ένα φυσιολογικό συναίσθημα

Ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, φτάνει να μην ξεφεύγει από τον έλεγχο του παιδιού και των γονιών. Το ξέσπασμα θυμού είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στα παιδιά, από τη νηπιακή ηλικία μέχρι την εφηβεία αλλά και την ενηλικίωση. Μην πανικοβληθείτε, είναι μία συνηθισμένη συμπεριφορά όταν τις περισσότερες φορές ματαιώνονται οι επιθυμίες τους. Οι κρίσεις θυμού είναι τις πλείστες φορές αποτέλεσμα απογοήτευσης κάθε φορά που «δεν γίνεται το δικό τους». Κάθε φορά που οι γονείς αρνούνται μία επιθυμία στο παιδί, αυτό αμέσως αντιδρά με φωνές, κραυγές και γοερό κλάμα. Επίσης, τα παιδιά μαθαίνουν από πολύ νωρίς ότι αν συμπεριφέρονται επιθετικά, εξασφαλίζουν κάποιο επιθυμητό αποτέλεσμα. Πολύ εύκολα, επίσης, μιμούνται επιθετικές συμπεριφορές τόσο των ενηλίκων όσο και των συνομηλίκων τους, αλλά επηρεάζονται και πολύ συχνά από βίαια παιχνίδια ή από ταινίες που παρακολουθούν στην τηλεόραση. Το παιδί δεν έχει όμως πάντα ξεσπάσματα θυμού επειδή δεν πραγματοποιήθηκε μία επιθυμία του αλλά και επειδή έχει ελάχιστους τρόπους να εκδηλώσει τα συναισθήματά του (προπαντός στη νηπιακή ηλικία). Έτσι το παιδί που ακόμη δεν έχει τον τρόπο να εκφραστεί λεκτικά, αγανακτεί πιο εύκολα, διαπραγματεύεται έντονα και με αγένεια. Επίσης το μικρό παιδί που ακόμη δεν έχει την αίσθηση του χρόνου, η λέξη «όχι τώρα» στο μυαλό του σημαίνει «ποτέ», με αποτέλεσμα να νομίζει πως αυτό που ζητά δεν θα γίνει ποτέ.


Βοηθήστε το


Σημαντικό είναι να καταλάβετε ότι το παιδί έχει δικαίωμα να νιώθει και θυμό, αλλά στόχος κάθε γονιού είναι να μην αφήνει το παιδί να φτάσει σε αυτό το σημείο. H διαχείριση του θυμού πρέπει να γίνεται με θετικό και εποικοδομητικό τρόπο, ώστε να εξασφαλίζεται μία ομαλή και ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή. Τα παιδιά δεν είναι όπως τους ενήλικες που μπορούν να διαχειριστούν το θυμό με τη λογική -ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά δεν είναι πάντα κατάλληλα να το κάνουν αυτό, αφού δεν γνωρίζουν τη διαφορά των συναισθημάτων με τη λογική. Τα ξεσπάσματα θυμού δεν είναι πάντα προσχεδιασμένα από το παιδί, δεν προσπαθεί, άλλωστε, να σας εκμεταλλευτεί. Μπορεί όμως να το κάνει καθώς δοκιμάζει τις δυνάμεις του αλλά και τα όριά σας. Σε τέτοιες στιγμές οι γονείς δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν και δυστυχώς πολλές φορές νιώθουν ντροπή ότι τους «ακούει η γειτονιά» ή όταν έχει άλλους μπροστά. Τα όρια λοιπόν που βάζετε στα παιδιά σας είναι αυτά που θα το κάνουν να διαχειρίζεται το θυμό του.


Το καλύτερο που μπορείτε να κάνετε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διαπραγματευτείτε προσανατολίζοντας το παιδί από την παράλογη απαίτηση, προς την πιο λογική και εφικτή. Αν όμως δείτε πως δεν γίνεται τίποτα, απλώς αφήστε το να ξεσπάσει. Σημαντικό είναι να προσέξετε να μη χτυπήσει, άρα απομακρύνετέ το σε έναν πιο ασφαλή χώρο, χωρίς βίαιες κινήσεις και στη συνέχεια δείξετέ του ότι το αγνοείτε. Οι υπερπροστατευτικές μητέρες, σε τέτοιες περιπτώσεις δεν πρέπει να νιώθουν ενοχές και δεν πρέπει να κάνουν το χατίρι στο παιδί τους επειδή το λυπούνται ή για να μη ρεζιλεύονται μπροστά σε κόσμο.


Αξίζει, επίσης, να αναφέρουμε ότι οι αυστηρές ποινές και κυρίως η σωματική τιμωρία έχουν ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που αναμένονται. Τα παιδιά που έχουν τιμωρηθεί αυστηρά, κυρίως με «ξύλο», εμφανίζουν μακροπρόθεσμα διαταραχές συμπεριφοράς και μεγαλύτερη επιθετικότητα απ’ ό,τι τα παιδιά που είχαν επιεικέστερη μεταχείριση. Η επιθετικότητα γεννά επιθετικότητα και ο γονέας-τιμωρός αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση.
Ως γονείς έχετε την ευθύνη να προλαμβάνετε τις κρίσεις θυμού και δεν πρέπει να αφήσετε το θυμό να κυριεύσει το παιδί σας. Πρέπει να προσπαθήσετε να κάνετε το παιδί να ελέγχει το θυμό του και όχι ο θυμός το παιδί. Όπως με τους ενήλικες, έτσι και εσείς ως γονείς πρέπει να βοηθήσετε το παιδί σας να καταλάβει γιατί θυμώνει. Με αυτόν τον τρόπο, όταν το παιδί σάς εξηγήσει γιατί θυμώνει, αφενός θα ηρεμήσει αφού θα μιλήσει για το θυμό του και αφετέρου θα νιώθει και χαρούμενο, αφού οι γονείς τους έχουν καταλάβει τους λόγους που θύμωσε. Αν ο εκνευρισμός του παιδιού έχει ξεπεράσει τα όρια, σταματήστε το άμεσα και στείλτε το στο δωμάτιό του (αν είναι ασφαλές) για να ηρεμήσει. Αργότερα, όταν θα έχει ηρεμήσει, αφιερώστε όσο χρόνο χρειάζεται για να του εξηγήσετε ακριβώς τι έκανε και για ποιο λόγο δεν εγκρίνετε τέτοιες πράξεις και συμπεριφορές. Μην ξεχνάτε ότι αν δείξετε στο παιδί σας αποφασιστικότητα, θα νιώθει πιο ασφαλές και θα αποδεχτεί την τιμωρία ή αυτά που του λέτε θα γίνουν αποδεχτά από εκείνο, αφού θα γνωρίζει ότι δεν υπάρχει τρόπος να διαπραγματευτεί. Όσο πιο συγκεκριμένοι και ξεκάθαροι είστε στο τι του ζητάτε τόσο λιγότερα περιθώρια αντίδρασης και αντιρρήσεων του αφήνετε. Ακόμη, βοηθήστε το να αναπτύξει ένα σχέδιο ελέγχου του θυμού του. Μπορείτε σε κάποια στιγμή όταν είναι ήρεμο ή σε κάποια οικογενειακή εκδρομή, να συζητήσετε μαζί του για το θυμό και να του προτείνετε τι να κάνει κάθε φορά που θυμώνει, π.χ. να ακούει μουσική, να βγαίνει έξω για να παίξει ή να κάνει ένα ντους. Καλό είναι το ίδιο το παιδί να καταγράψει τις ιδέες του και να τις τοποθετήσει σε ένα εμφανές σημείο και κάθε φορά που τις υλοποιεί, να του λέτε μπράβο που τα κατάφερε. Επίσης, μπορείτε να φέρετε αντιμέτωπο το παιδί σας με τις φυσικές συνέπειες των πράξεών του. Αν, για παράδειγμα, το παιδί σας την ώρα που παίζει με τα αδέρφια ή τους φίλους του αρχίζει να χτυπά τα άλλα παιδιά, απομακρύνετέ το από το χώρο του παιχνιδιού, καθίστε μαζί του βλέποντας τα άλλα παιδιά που συνεχίζουν το παιχνίδι τους και εξηγήστε του ότι θα μπορέσει να παίξει ξανά με τα άλλα παιδιά μόνο όταν θα είναι έτοιμο να παίξει χωρίς να τα χτυπά. Αν τη μία φορά το απομακρύνετε από το παιχνίδι ενώ την άλλη το αφήνετε να παίζει κάνοντάς του απλώς μία παρατήρηση, δεν θα έχετε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Θα πρέπει να επιλέξετε μία συγκεκριμένη αντιμετώπιση για τις αναποτελεσματικές του συμπεριφορές, την οποία καλό είναι να εφαρμόζετε κάθε φορά.


Mικρές συμβουλές


• Παρατηρήστε πότε συμβαίνουν οι κρίσεις θυμού του παιδιού.

• Προσανατολίστε το παιδί σε κάτι που το ευχαριστεί.

• Κάντε συμφωνία μαζί του, αλλά αποφύγετε τους εκβιασμούς.

• Μην καταρρέετε γιατί η δική σας συμπεριφορά αντανακλά στη δική του συμπεριφορά.

• Βοηθήστε το παιδί σας να καταλάβει τις λανθασμένες συμπεριφορές.

• Ο αρνητικός και απαισιόδοξος τρόπος που έχουν οι γονείς στην καθημερινότητα, τους προκαλεί θυμό και δεν αφήνει τα παιδιά να σκέφτονται θετικά.

• Προσπαθήστε την ώρα του θυμού να κάνετε τα παιδιά να σκεφτούν τι πραγματικά θέλουν. Έτσι θα τους αποσπάσετε την προσοχή από το θυμό στην επιθυμία.

• Πείτε στο παιδί ότι αν ηρεμήσει και σταματήσει να φωνάζει, θα μπορείτε να το συζητήσετε και να βρείτε μαζί μία λύση.

• Βοηθήστε το να ανακαλύψει τρόπους να εκφράζεται όταν θυμώνει, αντί να χτυπά άλλα άτομα ή να σπάζει αντικείμενα. Π.χ. γεμίστε μία μαξιλαροθήκη με πούπουλα και όταν το παιδί θυμώνει, αφήστε το να τη χτυπά. Έτσι του δείχνετε ότι δεν πρέπει να χτυπάμε κανένα άτομο αλλά ούτε να σπάζουμε αντικείμενα.

• Ο θυμός και ο εκνευρισμός από τους γονείς είναι κάτι που μπορεί να μιμηθεί το παιδί.

• Προσπαθήστε να εξηγήσετε τις συνέπειες που έχει η συμπεριφορά του προς εσάς. Π.χ. μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι με αυτήν του τη συμπεριφορά σάς πληγώνει.

• Μην ανταποκρίνεστε στο δικό του θυμό με το δικό σας, γιατί με αυτό του δείχνετε ότι είναι εντάξει να θυμώνει.

• Θέστε ως κανόνα στο σπίτι ότι «οι διαφορές και τα προβλήματα πάντα λύνονται όταν ηρεμήσουμε και είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε το θέμα που μας θύμωσε».

• Δώστε την ευκαιρία στο παιδί σας να περνά αρκετές ώρες στο πάρκο, όπου μπορεί να τρέξει και να παίξει έντονα, για να μπορεί να διοχετεύσει την ενέργειά του σε ευχάριστες δραστηριότητες αντί σε θυμό και τσακωμούς.

• Πρέπει να βοηθήσετε το παιδί σας να μάθει πως τα συναισθήματα θυμού είναι φυσιολογικά, αλλά υπάρχουν αποδεκτοί και μη αποδεκτοί τρόποι αντιμετώπισής τους.
ΖΩΗΣ ΜΑΓΟΥ: Κοινωνιολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια