ΤΟ ΔΙΑΒΑΣΜΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

Γιατί ενώ διαβάζει με τις ώρες δεν αποδίδει την επόμενη μέρα μέσα στην τάξη; Και ενώ έχει γίνει ένα με το γραφειάκι του, γιατί η δασκάλα, σας παραπονιέται ότι είναι αδιάβαστο; Πού κάνετε λάθος και ποιες παγίδες πρέπει να ξεπεράσετε στο κεφάλαιο «μελέτη»; Κάθεται στο γραφείο της και διαβάζει με τις ώρες. Εσείς από την κουζίνα την καμαρώνετε κρυφά. Είναι έξυπνη και οι δυνατότητές της είναι πάνω από το μέσο όρο των παιδιών αντίστοιχης ηλικίας.
Ήδη τη φαντάζεστε να παίρνει άριστα σε όλες τις εργασίες της. Το σενάριο αυτό όμως καταρρέει την επόμενη μέρα όταν ενημερώνεστε πως η κόρη σας πήγε σχολείο αδιάβαστη! Μένετε άναυδη.

Πώς γίνεται το παιδί σας να δώσει την εντύπωση πως δεν άνοιξε τα βιβλία του όταν το προηγούμενο απόγευμα για ώρες έχει γίνει ένα με το γραφειάκι του; Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι πολύωρες μελέτες μπορεί να μην είναι αποδοτικές στην περίπτωση που δεν έχουν γίνει με το σωστό τρόπο. Για αυτό, οι μικροί μαθητές χρειάζεται να υιοθετήσουν κάποιες αναγκαίες δεξιότητες στη μελέτη τους. Προσοχή όμως! Δεν υπάρχει καμιά δεσμευτική συνταγή γύρω από αυτό το θέμα παρά μονάχα βασικές αρχές, καθώς κάθε παιδί ως μαθητής έχει διαφορετικές ανάγκες και κάθε γονιός έχει διαφορετικές δυνατότητες για να του συμπαρασταθεί.

Αυτονομία, ναι μεν αλλά… 

Μια βασική αρχή, στα πρώτα τουλάχιστον χρόνια της μαθητικής σταδιοδρομίας του παιδιού σας, είναι να νιώθει πως σε ένα τόσο σπουδαίο εγχείρημα έχει για συμπαραστάτες τους γονείς του. Η άποψη «αφήνω το γιο μου να διαβάσει μόνος του για να αυτονομηθεί» δεν θα μπορούσε να υλοποιηθεί αυτόματα αλλά προοδευτικά. Αυτό σημαίνει πως βοηθάμε το παιδί στην πρώτη δημοτικού, σίγουρα όμως δεν στεκόμαστε με τον ίδιο τρόπο κοντά του στην τρίτη δημοτικού. Αντίθετα, προσπαθούμε να του μάθουμε να έχει συνειδητή στάση απέναντι στη μάθηση, βοηθώντας πλέον περιστασιακά, όταν δηλαδή του δημιουργείται κάποιο αξεπέραστο πρόβλημα με μια άσκηση. Αλίμονο αν το παιδί αντιληφθεί πως σε κάθε δυσκολία που του παρουσιάζεται θα έχει δεδομένη την «πατερίτσα» της μαμάς. Γρήγορα θα το συνηθίσει χάνοντας έτσι το αίσθημα της αυτονομίας. Εννοείται πως υπάρχουν παιδιά που αυτονομούνται γρήγορα κι άλλα με μεγαλύτερη εξάρτηση, που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να βρουν το δρόμο τους. Το σίγουρο είναι πως όταν μάθουν να διαβάζουν σωστά, εκτός από την απόδοσή τους στα μαθήματα, θα αποκτήσουν παράλληλα αυτοπεποίθηση και υψηλή αυτοεκτίμηση.

Υπομονή, υπομονή και πάλι υπομονή 

Όταν το παιδί διαβάζει, ο γονιός θα πρέπει να φροντίζει ώστε να υπάρχει γύρω του ένα ήρεμο περιβάλλον με καλή ενδοοικογενειακή επικοινωνία. Αλίμονο αν χρειάζεται κάθε μεσημέρι μετά το φαγητό να στήνεται ένα μικρό σκηνικό με καβγά για να ξεκινήσει το διάβασμα. Τα επικριτικά επίσης σχόλια και ο εξουσιαστικός ρόλος των γονιών κάνουν απεχθή στο παιδί την προετοιμασία του για το σχολείο. Αντίθετα, το θετικό κλίμα επικοινωνίας ανάμεσα σε γονιό και παιδί είναι απαραίτητο για να μην υπονομεύεται το παραγωγικό του διάβασμα. Δεν είναι λίγοι όμως οι γονείς που έχοντας απίστευτες εκκρεμότητες να προλάβουν μέσα στην ημέρα, δεν έχουν την υπομονή να ασχοληθούν όπως πρέπει με το διάβασμα του παιδιού τους. Έτσι εκνευρίζονται όταν ακούν από τον μικρό φράσεις όπως: «μαμά, άσε με μισό λεπτό να σκεφτώ», «αν διαβάσω το κείμενο πιο αργά, ίσως καταλάβω πού έχω κάνει λάθος» ή «ξέρω τη θεωρία αλλά έχω πρόβλημα στην άσκηση». Στην πραγματικότητα, αντί να το αποθαρρύνουν θα έπρεπε να χαίρονται καθώς με αυτή τη στάση του το παιδί αναζητεί στρατηγικές διαβάσματος. Το χειρότερο είναι πως πολλοί γονείς συχνά καλόπιστα ή και από συμπόνια απαντούν οι ίδιοι στις σχολικές ασκήσεις ή υπαγορεύουν τη λύση στα παιδιά. Λανθασμένη κίνηση που μπορεί να οδηγήσει το μαθητή να λειτουργεί πλέον με αυτό και μόνο τον τρόπο, που σημαίνει «μαμά, γράψε μου εσύ τις ασκήσεις που κάνεις και καλύτερα γράμματα!».

Εξοστρακίστε την παπαγαλία

Ο πιο λανθασμένος τρόπος διαβάσματος, στον οποίο όμως καταφεύγουν συχνά τα περισσότερα παιδιά, είναι η παπαγαλία. Μια κακοδαιμονία, σύμφωνα με τους δασκάλους, που παράγεται στο σχολείο και αναπαράγεται πιο έντονα στο σπίτι, όπου τα παιδιά μαθαίνουν το μάθημά τους «νεράκι» χωρίς να καταλαβαίνουν το νόημά του - για αυτό άλλωστε την επομένη ελάχιστα θυμούνται από αυτό. Δυστυχώς, στην παγίδα της παπαγαλίας πέφτουν οι περισσότεροι γονείς καθώς είναι πιο μπελαλίδικο και χρονοβόρο να εξηγήσουν στο παιδί κάτι που δεν καταλαβαίνει, από το να το ακούσουν να τους λέει το μάθημα απέξω.

Η παπαγαλία, όμως, είναι καλή στα ποιήματα, αντίθετα στα υπόλοιπα μαθήματα χρειάζεται να χρησιμοποιούμε το μυαλό.

Πάρτε τα ηνία και οργανωθείτε 

Για να μην φαίνονται στον μικρό μαθητή τα σχολικά μαθήματα βουνό θα πρέπει να μάθει να οργανώνει το διάβασμά του αλλά και το χρόνο του, θα πρέπει δηλαδή να βρει πόση ώρα χρειάζεται να αφιερώνει σε κάθε μάθημα και ποια βήματα θα ακολουθεί στη μελέτη του. Όλα αυτά αφού γυρνώντας από το σχολείο, φάει για μεσημέρι, σας διηγηθεί τα νέα του και ξεκουραστεί λιγάκι παίζοντας. Από εκεί και πέρα, αυτό που πρέπει να καταλάβει είναι πως το σωστό διάβασμα χρειάζεται αυτοσυγκέντρωση και σύστημα. Τίποτα δεν μπορεί να γίνει με μελέτη της τελευταίας στιγμής ή όταν μας απασχολεί παράλληλα και κάτι άλλο. 

Μια καλή αρχή είναι να ξεκινήσει ο μικρός μαθητής τον προγραμματισμό στη σχολική του ζωή από την πρώτη δημοτικού. Σε αυτό το σημείο, οι μαμάδες θα πρέπει να πάρουν με γλυκύτητα και ηρεμία τα ηνία στο χέρι εφαρμόζοντας μια από τις πιο αποτελεσματικές μεθόδους διαβάσματος. 

• Πρώτα σημειώνουν σε ένα χαρτί τις εργασίες που έχει το παιδί να κάνει για την επόμενη μέρα, εξηγώντας του ότι κάθε μάθημα πρέπει να το τελειώνει μέσα σε ορισμένο χρονικό διάστημα.

• Στη συνέχεια, αφού η μαμά βεβαιωθεί πως το παιδί έχει καταλάβει τι ακριβώς πρέπει να κάνει ή πώς να λύσει μια άσκηση, του εξηγεί πως θα βρίσκεται στο διπλανό δωμάτιο για να ασχοληθεί με τις δικές της δουλειές και πως σε λιγάκι θα επιστρέψει κοντά του για να διαπιστώσει πόσο έχει προχωρήσει με τις εργασίες του. 

• Κάθε μάθημα που τελειώνει, από αντιγραφή μέχρι ορθογραφία και αριθμητική, η μαμά φροντίζει να το διαγράφει από τη λίστα, έτσι ώστε και το παιδί να αντιλαμβάνεται πως σιγά-σιγά οι υποχρεώσεις του φτάνουν στο τέλος τους. 

• Όταν ολοκληρωθεί το διάβασμα σε όλα τα μαθήματα, τσεκάρετε το αποτέλεσμα μαζί με το παιδί. Αν διαπιστώσετε πως κάπου έχει κάνει λάθη, μην τα διορθώσετε αλλά προτρέψτε το να ξανακοιτάξει προσεκτικά τα κείμενα και τις ασκήσεις του. 

• Εννοείται πως αν δεν κάνει καλά γράμματα ή γράφει με λάθος τρόπο για δέκατη φορά, δεν σκίζετε τις σελίδες ούτε σβήνετε με μανία. Μπορείτε όμως να ρωτήσετε το παιδί αν είναι ικανοποιημένο από τη δουλειά του, τονίζοντάς του πως έχει τη δυνατότητα να προσφέρει πολύ περισσότερα. 

• Θυμηθείτε πως για να αξιοποιηθεί ο χρόνος μελέτης του παιδιού χρειάζεται σταθερός ρυθμός στο διάβασμα και απόλυτη αυτοσυγκέντρωση, με ένα ολιγόλεπτο διάλειμμα κάθε μισή ώρα για τα παιδιά του δημοτικού και κάθε μία ώρα για τα παιδιά του γυμνασίου-λυκείου.

Ενεργό διάβασμα για σούπερ απόδοση

Ένα διάβασμα παθητικό, κοιμισμένο, βαρετό δεν έχει κανένα αποτέλεσμα - είναι σαν να μην έγινε. Τα παιδιά λοιπόν πρέπει να προτιμούν το ενεργό διάβασμα, που κρατάει ζωντανό το ενδιαφέρον τους. Για να το πετύχουν πρέπει: 

• Να υπογραμμίζουν στο κείμενο τα κύρια σημεία του μαθήματος, τις λέξεις-κλειδιά, αλλά και να κρατούν σημειώσεις στο περιθώριο του βιβλίου, καθώς έτσι ενισχύεται η οπτική τους μνήμη ώστε να συγκρατεί μεγαλύτερο εύρος πληροφόρησης. 

• Αρχή τις μαθήσεως είναι επίσης οι επαναλήψεις, ενώ οι απορίες και η κριτική ματιά απέναντι στο κείμενο βοηθάει στην απομνημόνευσή του. Επίσης μαθαίνουμε στο παιδί μας κάθε τόσο να σταματάει το διάβασμα, να σηκώνει το κεφάλι του από το βιβλίο και να ρωτάει «τι έχω διαβάσει μέχρι τώρα;». Μια ανακεφαλαίωση θα αποδείξει πως έχει καταλάβει την ύλη, την έχει συνδυάσει με προηγούμενα μαθήματα και έτσι έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να θυμηθεί το μάθημα αν τύχει και εξεταστεί την επόμενη μέρα.

• Όταν τα παιδιά ολοκληρώσουν το διάβασμα θα πρέπει να παρουσιάσουν το μάθημα στον εαυτό τους φωναχτά, σαν να παίζουν θέατρο. Στη συνέχεια θα πρέπει να προχωρήσουν στην αυτοαξιολόγηση. Ακούγοντας τη χροιά της φωνής τους, θα καταλάβουν τον τόνο που πρέπει να έχουν για να κερδίσουν τις εντυπώσεις αν χρειαστεί να σηκωθούν την επομένη στον πίνακα. Όσο περισσότερο ένας μαθητής δουλεύει μόνος του τόσο πιο γρήγορα ανακαλύπτει τις δεξιότητές του. 

• Σίγουρα πάντως κάποιες φορές η βοήθεια των γονιών σε αυτό το σημείο μπορεί να είναι σημαντική. Ειδικά στις πρώτες τάξεις του δημοτικού η μαμά θα πρέπει να κρατάει το βιβλίο ώστε το παιδί να της πει το μάθημα όχι παπαγαλιστί, αλλά με τα δικά του λόγια. Κάποιες ερωτήσεις γύρω από το κείμενο θα αποκαλύψουν αν έχει καταλάβει το νόημά του ή όχι. 

• Θυμηθείτε πως η αναζήτηση πληροφοριών σε άλλα βιβλία, λεξικά ή εγκυκλοπαίδειες βοηθάει το παιδί να διευρύνει το λεξιλόγιό του. Θα πρέπει άλλωστε από πολύ νωρίς να καταλάβει πως η γνώση είναι μία και πως όλα τα μαθήματα συνδέονται μεταξύ τους. 

• Να υπογραμμίσουμε πως τα δύσκολα μαθήματα διαβάζονται τις πρώτες απογευματινές ώρες όπου ο βαθμός συγκέντρωσης της προσοχής είναι καλύτερος και μεγαλύτερος.

• Επίσης, πως μια στις τόσες, αξίζει να αφήνουμε το παιδί μας να διαβάζει μαζί με άλλα παιδιά. Σύμφωνα μάλιστα με έρευνες, η ομαδική μελέτη είναι πιο αποτελεσματική. 

• Θα πρέπει να προσέξουμε, ώστε το παιδί να μελετάει σε έναν περιποιημένο, καθαρό και σταθερό χώρο που δεν θα αλλάζει κάθε λίγο και λιγάκι και που θα εμπνέει τη μελέτη. Αυτός ο χώρος δεν πρέπει να βρίσκεται στην κουζίνα την ώρα που η μαμά μαγειρεύει, στο καθιστικό την ώρα που η υπόλοιπη οικογένεια βλέπει τηλεόραση, πάνω στο κρεβάτι ή στο πάτωμα.

• Το διάβασμα αμέσως μετά το φαγητό θα πρέπει να αποφεύγεται όπως και το φαγητό την ώρα του διαβάσματος. Σεβόμαστε τη «μαθητική δουλειά» αντιμετωπίζοντάς τη σαν κάτι σπουδαίο σαν μια πολύ σοβαρή εργασία για να την εκλάβει έτσι και το παιδί. 

• Αμέσως μετά το διάβασμα μπορούμε να του επιτρέψουμε να παίξει με τους φίλους του ή με το αγαπημένο του παιχνίδι φροντίζοντας πάντα ώστε το παιδί μας να μην χάσει το γέλιο και το κέφι του εξαιτίας της ψυχικής έντασης, που μπορεί να προκαλούν καμιά φορά τα μαθήματα, αλλά και των δικών μας υψηλών απαιτήσεων.

Της Κατερίνας Παπαγεωργίου, με τη συνεργασία των εκπαιδευτικών Νίκου Νούλα και Δήμου Σφακιανάκη για το περιοδικό "Παιδί και νέοι γονείς".