Η ικανότητα της Ακρόασης

Τα σημερινά παιδιά βομβαρδίζονται κυριολεκτικά από ήχους και πληροφορίες τις οποίες δεν είναι σε θέση βέβαια πάντα να προσλάβουν και να επεξεργαστούν. Κι’ αυτό γιατί και ο όγκος των πληροφοριών είναι μεγάλος και τα ίδια τα παιδιά διαθέτουν συνήθως ανεπαρκή ικανότητα ακρόασης.

Όταν μιλάμε για ακρόαση, εννοούμε κάτι περισσότερο από το άκουσμα των ήχων. Τα παιδιά ακούνε -εφόσον η ακοή τους το επιτρέπει-, δεν ακροώνται πάντα όμως. Η ακοή είναι βάση της ακρόασης, όχι όμως και αποκλειστική της προϋπόθεση. Ακροώμαι σημαίνει επιλέγω συνειδητά και εστιάζω την προσοχή μου σε ένα ερέθισμα, το οποίο προσλαμβάνω ακουστικά και εν συνεχεία επεξεργάζομαι, προκειμένου να το ανασυνθέσω νοηματικά.

Ένας καλός ακροατής είναι ένας δυνάμει καλός μαθητής. Πολύ περισσότερο, ένας άρτιος επικοινωνιακά άνθρωπος. Οφείλουμε λοιπόν όλοι, γονείς, οι εκπαιδευτικοί αλλά και όλοι όσοι εργάζονται με αντικείμενό τους το λόγο, τη μάθηση και την ευρύτερη καλλιέργεια των παιδιών, να βρούμε τρόπους να ενθαρρύνουμε και, ει δυνατόν, να διδάξουμε στα παιδιά μας την ακρόαση.

Ø  Καταρχήν, παιδαγωγοί και οι γονείς οφείλουμε να δημιουργήσουμε συνθήκες ευνοϊκές για ενεργητική ακρόαση (απομάκρυνση θορύβων, επαρκής αλλά όχι ενοχλητικά ισχυρή ένταση φωνής, κ.λπ.). Όσον αφορά τη φωνή του ομιλητή, σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης ο ρυθμός και ο χρωματισμός της ομιλίας ανάλογα με το θέμα.

Ø  Ένας βαθμός ετοιμότητας είναι σημαντικός προκειμένου τα παιδιά να εστιάσουν και να προσλάβουν με μεγαλύτερη ευχέρεια ακουστικές πληροφορίες. Αυτό σημαίνει από τη μία, ότι πρέπει να τους εγείρουμε το ενδιαφέρον ώστε να διαθέτουν ένα ισχυρό προσωπικό κίνητρο για να προσέξουν. Από την άλλη, ότι πρέπει να χρησιμοποιούμε ορισμένες φράσεις-κλειδιά που σηματοδοτούν την έναρξη του χρόνου ακρόασης και έχουν προσυμφωνηθεί ανάμεσα στο δάσκαλό και την τάξη ή το γονιό και το παιδί. Τέτοιες φράσεις θα μπορούσαν να είναι: "Ακούστε τώρα κάτι σημαντικό" ή "προσέξτε το έξής" κ.λπ. Ωστόσο, η κατάχρηση των φράσεων αυτών θα τις αποδυναμώσει, καθώς είναι πολύ δύσκολο για τα παιδιά να διατηρούν συνεχώς τεταμένη την προσοχή τους.

Ø  Μεγάλο ρόλο, στις μικρές κυρίως ηλικίες, παίζει η σωστή ακουστική διάκριση των φθόγγων από το παιδί, το κατά πόσο δηλαδή το παιδί διακρίνει φωνολογικά τους ήχους της γλώσσας του. Ένα παιδί που δεν είναι σίγουρο εάν ακούει τη λέξη «φάρος» ή «βάρος», ενδέχεται σύντομα να εγκαταλείψει την ακρόαση, καθώς αρχίζει να χάνει το νόημα.

Ø  Εξίσου σημαντική είναι η επιλογή από τον δάσκαλο ή το γονιό του λεξιλογίου και των συντακτικών δομών. Πολλά παιδιά, αργούν πολύ να κατακτήσουν τις εννοιολογικές αποχρώσεις μεταξύ κοντινών σημασιολογικά λέξεων/φράσεων, όπως: «είμαι ικανοποιημένος», «είμαι χαρούμενος», «είμαι ευτυχισμένος». Άλλα παιδιά πάλι δυσκολεύονται στην κατανόηση σύνθετων συντακτικά δομών, όπως: «Αφότου έφυγε η Μαρία και ενώ δεν είχε αρχίσει ακόμη να νυχτώνει, εμφανίστηκε η Ελένη, η οποία ήταν η μεγαλύτερη αδελφή της καλύτερης φίλης της Μαρίας». Ο λόγος της αφήγησης πρέπει πάντα να διαμορφώνεται σε συνάρτηση με τις δυνατότητες του ακροατηρίου.

Ø  Οι επαναλήψεις λέξεων/φράσεων λειτουργούν ενισχυτικά στην ακρόαση, ιδιαίτερα εάν εφιστούν την προσοχή του παιδιού σε ορισμένα σημεία αναφοράς για την κατανόηση. Ωστόσο θα πρέπει να μην είναι υπερβολικά πολλές και επομένως άσκοπες. Το ενδιαφέρον των παιδιών συχνά διασπάται κατ' αυτόν τον τρόπο, ενώ άλλα παιδιά ενθαρρύνονται να μην προσέξουν με την πρώτη φορά εφόσον τα ίδια πράγματα θα ειπωθούν πολλάκις.

Ø  Ιδιαίτερα λειτουργικό είναι να ζητήσουμε από τα παιδιά να ανακεφαλαιώσουν ό,τι συζητιέται ή ανακοινώνεται στην τάξη ή το σπίτι. Η ανακεφαλαίωση αυτή θα μπορούσε να απευθύνεται σε κάποιο παιδί ή μέλος της οικογένειας που απουσίαζε, σε όλη την τάξη στο τέλος κάθε διδακτικής ώρας ή σε όλη την οικογένεια στο τέλος μιας συζήτησης ή μετά το τέλος μιας ταινίας στην τηλεόραση.

Ø  Στο νηπιαγωγείο αλλά και στις μικρές τάξεις του σχολείου, τα παιδιά κατανοούν και μαθαίνουν ακούγοντας – όχι διαβάζοντας. Η ανάγνωση ως μέσον κατάκτησης νοημάτων κερδίζει έδαφος από την Ε’ τάξη του δημοτικού και έπειτα. Ας εκμεταλλευτούμε λοιπόν δημιουργικά τη δυνατότητα της ακρόασης που έχουν τα παιδιά μας, καλλιεργώντας την σε ικανότητα. Θα ενισχύσουμε έτσι σημαντικά τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις, αλλά συμβάλλουμε ταυτόχρονα στην ευρύτερη επικοινωνιακή τους αρτιότητα.

Πηγή: Κέντρο Λόγου ΕΥ ΛΕΓΕΙΝ