Αυτισμός και Στερεότυπες κινήσεις

Ορισμός των στερεοτυπικών κινήσεων

Σύμφωνα με το DSM -5, οι στερεότυπες κινήσεις συμπεριλαμβάνονται στα κριτήρια διάγνωσης της Διαταραχής του Φάσματος του Αυτισμού: «Στερεότυπες ή επαναλαμβανόμενες μηχανικές κινήσεις× στερεοτυπική ή επαναλαμβανόμενη χρήση αντικειμένων ή λόγου», «Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντικές κοινωνικές και λειτουργικές δυσκολίες». Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ των στερεότυπων κινήσεων των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού και των ατόμων που δεν ανήκουν στο φάσμα.

Το λάθος ερώτημα

«Πώς μπορούμε να τις σταματήσουμε;». Αρχικά, δεν υπάρχει τρόπος να απαλειφθεί τελείως η στερεότυπη συμπεριφορά, καθώς πρόκειται για μία συμπεριφορά που δεν εμφανίζεται μόνο στα άτομα στο φάσμα του αυτισμού. Επίσης, ακόμα και να απαλειφθεί κάποια από τις στερεότυπες κινήσεις, το πιθανότερο είναι ότι σύντομα θα αντικατασταθεί από μία άλλη.

Ο πιο σημαντικός λόγος όμως για να μην εξαλείφονται οι στερεότυπες κινήσεις είναι ότι το παιδί θα αρχίσει να απομακρύνεται όλο και περισσότερο και ίσως τελικά θα χαθεί κάθε ευκαιρία για υγιή αλληλεπίδραση.

Το σωστό ερώτημα

«Για ποιο λόγο το παιδί μου έχει τέτοιου είδους συμπεριφορά;». Η αναζήτηση της αιτίας που εκδηλώνεται η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι μια καλή αρχή. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές υποθέσεις για τον λόγο που μπορεί να εμφανιστούν στερεότυπες κινήσεις:

1. Υπερδιέγερση : Οι στερεότυπες κινήσεις μπορεί να μειώσουν τα αισθητηριακά ερεθίσματα.
2. Υποδιέγερση : Οι στερεότυπες κινήσεις μπορεί να αυξήσουν τα αισθητηριακά ερεθίσματα, όταν χρειάζεται.
3. Μείωση πόνου : Το επαναλαμβανόμενο χτύπημα του κεφαλιού ή κάποιου άλλου μέρους του σώματος μειώνει τη συνολική αίσθηση του πόνου. Μία πιθανή εξήγηση είναι ότι οι στερεότυπες κινήσεις απελευθερώνουν κάποιες ορμόνες, τις β-ενδορφίνες, οι οποίες προκαλούν μία μορφή αναισθησίας ή ευχαρίστησης.
4. Διαχείριση των συναισθημάτων : Οι στερεότυπες κινήσεις μπορεί να προκληθούν τόσο από θετικά όσο και από αρνητικά συναισθήματα. Η εκδήλωση της χαράς ή του ενθουσιασμού (πχ. παλαμάκια) δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Η ματαίωση ή ο θυμός μπορεί να κάνουν ακόμα πιο έντονη τη στερεότυπη κίνηση, σε βαθμό που γίνεται αυτοκαταστροφική.
5. Αυτορρύθμιση : Κάποιες στερεότυπες κινήσεις έχουν κατευναστικό και ηρεμιστικό ρόλο.

Αιτίες για να μειώστε τις στερεότυπες κινήσεις

Η στερεότυπη συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει τη μάθηση, τις διαπροσωπικές σχέσεις και την κοινωνική αποδοχή, ενώ κάποια είδη στερεότυπης συμπεριφοράς οδηγούν σε αυτοτραυματισμό. Η στερεότυπη συμπεριφορά μπορεί επίσης να αποτελεί σύμπτωμα κάποιου χρόνιου προβλήματος υγείας, όπως ημικρανίες, που το άτομο αδυνατεί να εκφράσει.

Πώς να μειώσετε τις στερεότυπες κινήσεις

Κάποιες ιδέες για να αναπτυχθούν οι επικοινωνιακές δεξιότητες και να μειωθούν οι στερεότυπες κινήσεις είναι οι εξής:

1. Προγραμματίστε ιατρικές εξετάσεις ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι στερεότυπες κινήσεις να οφείλονται σε κάποια πάθηση.
2. Ρυθμίστε τα αισθητηριακά και συναισθηματικά ερεθίσματα ώστε το παιδί να νιώθει όσο το δυνατόν πιο άνετα.
3. Η έντονη άσκηση μειώνει τις στερεότυπες κινήσεις× πιθανόν επειδή η άσκηση συνδέεται με τις β-ενδορφίνες, όπως ακριβώς και οι στερεότυπες κινήσεις.
4. Μην διακόπτετε την επικοινωνία λόγω των στερεότυπων κινήσεων. Ειδικοί αναφέρουν ότι τα άτομα με αυτισμό αντιλαμβάνονται τον κόσμο μέσω των αισθήσεων και των πράξεων, ενώ τα περισσότερα νευροτυπικά άτομα μέσω της σκέψης και της γλώσσας.
5. Δημιουργήστε έναν θετικό σύνδεσμο μεταξύ των στερεότυπων κινήσεων και της δημιουργίας σχέσεων. Για να χρησιμοποιήσετε παραγωγικά τις στερεότυπες κινήσεις κατά τη μαθησιακή διαδικασία, μπορείτε να τις επιτρέψετε ως ενισχυτή ή επιβράβευση μετά από μία επιτυχημένη εργασία ή αλληλεπίδραση.
6. Επαναλάβετε κι εσείς τις στερεότυπες κινήσεις, καθώς προτείνεται ως τρόπος έναρξης της επικοινωνίας.

Σύμφωνα με ειδικούς, κάποια παιδιά βρίσκουν συναρπαστικό να έχουν έναν «σύμμαχο στο έγκλημα», ενώ ταυτόχρονα έχουμε τραβήξει την προσοχή τους και έχουμε δημιουργήσει μία σχέση. Χρησιμοποιώντας τις ίδιες κινήσεις με το παιδί, το προτρέπουμε να τις χρησιμοποιήσει ως μέσο επικοινωνίας, ενώ βασικός στόχος είναι να προσφέρονται στο παιδί διαδικασίες που δημιουργούν παρόμοια αίσθηση με αυτή των στερεότυπων κινήσεων, αλλά ταυτόχρονα προωθούν την αυτορρύθμιση, τη δέσμευση, και την αλληλεπίδραση. Με άλλα λόγια, για να μειωθούν οι στερεότυπες κινήσεις, πρέπει να προσφέρουμε στο παιδί κάτι περισσότερο δελεαστικό από αυτές.

Μετάφραση/ Προσαρμογή από: www.childmind.org