Ε Ξ Α Σ Κ Η Σ Η Μ Ν Η Μ Η Σ Γ Ι Α Π Α Ι Δ Ι Α Μ Ε Σ.ΝΤ.

ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ Σ.ΝΤ.

Εισαγωγή

Η βραχυπρόθεσμη μνήμη είναι περιορισμένη σχεδόν σ’ όλα τα παιδιά με Σ.Ντ..Στο πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ μετά από 5 χρόνια έρευνας αναπτύχθηκε πρόγραμμα παρέμβασης για την διδασκαλία στρατηγικών προς βελτίωση της χωρητικότητας της βραχυπρόθεσμης μνήμης. Το υλικό που κατασκευάστηκε μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για περιπτώσεις άλλων παιδιών.

Τι εννοούμε λέγοντας βραχυπρόθεσμη μνήμη;

Έχουμε δυο τύπους μνήμης:α) την μακροπρόθεσμη, που είναι μόνιμη αποθήκη γεγονότων της ζωής μας και των γνώσεων περί του κόσμου και β) την βραχυπρόθεσμη, που είναι προσωρινή αποθήκη των πληροφοριών προς επεξεργασία πριν να περάσουν στη μακροπρόθεσμη μνήμη. Είναι περιορισμένης χωρητικότητας και πολύ εύθραυστη. Αυτή τη μνήμη χρειαζόμαστε για την ανάγνωση, την κατανόηση του λόγου και τη νοερή αριθμητική. Οι ψυχολόγοι περιγράφουν τη βραχυπρόθεσμη μνήμη με ένα μοντέλο γνωστό «εργασιακή μνήμη». Σύμφωνα με αυτό έχουμε ένα σύστημα οπτικο-χωρικού σχεδιασμού για τις πληροφορίες τις οπτικές και του χώρου κι ένα σύστημα του αρθρωτικού βρόχου για τις λεκτικές πληροφορίες, και τα δυο συστήματα ελέγχονται από ένα κεντρικό εκτελεστικό σύστημα.

Το φωνολογικό σύστημα μπορεί να συγκρατήσει ακουστικές πληροφορίες για περίπου 2 δευτερόλεπτα. Μετά εξαφανίζεται εκτός αν ανανεώνεται με την «επανάληψη». Αυτή είναι η διαδικασία που κάνουμε όταν προσπαθούμε να θυμόμαστε ένα νούμερο τηλεφώνου από τη στιγμή που το είδαμε μέχρι να το πατήσουμε στο τηλέφωνο. Ίσως να επαναλαμβάνουμε τον αριθμό λέγοντάς τον απέξω ή από μέσα μας με ένα είδος «εσωτερικής ομιλίας».Με παρόμοια διαδικασία μεταφράζουμε εικονιστικό υλικό σε λεκτικό, ονομάζοντας τις εικόνες που βλέπουμε και συγκρατώντας τα ονόματα.

Γιατί είναι τόσο σημαντική η βραχυπρόθεσμη ή εργασιακή μνήμη;

Σχετίζεται με την απόκτηση λεξιλογίου, την παραγωγή λόγου, την ανάγνωση και την κατανόηση.

Εκμάθηση νέων λέξεων: Υπάρχει σημαντική σχέση ανάμεσα στην χωρητικότητα της μνήμης και την ικανότητα εκμάθησης λέξεων. Τα παιδιά με καλύτερη εργασιακή μνήμη μαθαίνουν περισσότερες νέες λέξεις.

Παραγωγή λόγου: Πολύ πιθανόν να είναι σημαντικό στοιχείο στο σχεδιασμό και τον έλεγχο της προφορικής έκφρασης.

Ανάγνωση: Η διδασκαλία της ανάγνωσης βοηθάει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων της μνήμης. Όμως η σχέση γλώσσας, μνήμης και ανάγνωσης είναι πολύπλοκες και αλληλοεπηρεάζονται. Το ένα βελτιώνει το άλλο. Η ανάγνωση προωθεί τη χρήση στρατηγικών που αυξάνουν τη χωρητικότητα της μνήμης και καλύτερη μνήμη σημαίνει καλύτερη κατανόηση της πρότασης.

Η εργασιακή μνήμη παρέχει τον απαιτούμενο χώρο όχι μόνο για γλωσσική επεξεργασία αλλά και για νοερή αριθμητική και για επίλυση προβλημάτων.

Γιατί είναι φτωχή η βραχυπρόθεσμη μνήμη στα άτομα με Σ.Ντ.;

Η αιτία δεν είναι πλήρως κατανοητή. Φαίνεται ότι δεν μαθαίνουν τις στρατηγικές που αναπτύσσονται φυσιολογικά κατά την παιδική ηλικία και που αυξάνουν τη χωρητικότητα της μνήμης. Μεγαλώνοντας τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι είναι σημαντικό να επαναλαμβάνουν πληροφορίες που θέλουν να θυμηθούν (είτε φωναχτά είτε με εσωτερική ομιλία).Άλλος τρόπος ενίσχυσης της μνήμης είναι η οργάνωση πληροφοριών βρίσκοντας σχέσεις ανάμεσα στα στοιχεία (κατηγοριοποίηση). Η ομαδοποίηση στοιχείων επίσης βοηθάει όπως π.χ. έναν αριθμό τηλεφώνου τον θυμόμαστε ευκολότερα αν ομαδοποιήσουμε τους αριθμούς ανά 3 ή 2 ας πούμε.

Τι μπορεί να γίνει για τη βελτίωση των δεξιοτήτων μνήμης;

Αν και τα άτομα με Σ.Ντ. τείνουν να μην χρησιμοποιούν αυτές τις στρατηγικές αυθόρμητα, μπορούν να διδαχτούν να τις χρησιμοποιούν με επιτυχία. Η διδασκαλία της τεχνικής της επανάληψης βελτιώνει σημαντικά το εύρος (χωρητικότητα) της εργασιακής μνήμης .

Η έρευνα για τη μνήμη στο κέντρο Σάρα Ντάφεν

Το κέντρο αυτό στο Πόρτσμουθ εργάστηκε επί 3 χρόνια με ψυχολόγους του πανεπιστημίου του Πόρτσμουθ για την ανάπτυξη και αξιολόγηση εκπαιδευτικού προγράμματος για να διδάξει σε παιδιά με Σ. Ντ. την τεχνική της επανάληψης, της οργάνωσης και συγκέντρωσης σε ομάδες στοιχείων σαν στρατηγική ανάκλησης.

Η εκπαίδευση υπήρξε αποτελεσματική και τα παιδιά μπορούσαν να θυμούνται περισσότερα ψηφία αριθμών και λίστες α) ομιλούμενων λέξεων και β) εικόνων που ανακαλούσαν λεκτικά. Στο τελευταίο τα αποτελέσματα ήταν τα πιο αξιοσημείωτα.

Διατήρηση μνημονικών δεξιοτήτων

Διαπιστώθηκε ότι μετά από 2-6 μήνες οι ικανότητες που αποκτήθηκαν διατηρούνταν σε καλό επίπεδο και μπορούσαν να γενικευτούν δηλ. να τις χρησιμοποιούν και σε άλλες εργασίες π.χ. για να θυμηθούν πολύπλοκες οδηγίες.

Μακροπρόθεσμα όμως, μετά από 3 ½ -4 χρόνια παρατηρήθηκε μείωση των αποκτηθέντων ικανοτήτων. Μια εξήγηση είναι ότι χρειάζεται, όπως οι περισσότερες ικανότητες, εξάσκηση για να διατηρηθεί.

Το σημαντικό στην έρευνα αυτή είναι η διαπίστωση ότι είναι δυνατόν να επεκταθεί η χωρητικότητα της μνήμης σε παιδιά με Σ. Ντ. Το περιορισμένο εύρος ψηφίων οφείλεται όχι σε βιολογικούς παράγοντες αλλά σε έλλειψη στρατηγικής ή κατανόησης από το άτομο πώς να θυμάται.

Το μέλλον

Στο μέλλον η ελπίδα μας είναι ότι αν βελτιωθεί η χωρητικότητα της μνήμης και διατηρηθεί αυτό, τότε μπορούμε να δούμε  κάποια επίδραση στη γλωσσική ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, να μαθαίνουν ευκολότερα νέο λεξιλόγιο, να κατανοούν την ομιλία και τα αναγνωστικά κείμενα.

Σημαντικός στόχος αυτής της έρευνας είναι να δώσει αυτό το πρόγραμμα και το υλικό σε γονείς και σχολεία για εκπαιδευτική χρήση.

ΤΟ   ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ    ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ

Ποιος πρέπει να εκπαιδεύσει;

Το πρόγραμμα είχε επιτυχία και με γονείς και με δασκάλους και με βοηθούς δασκάλων ως εκπαιδευτές. Το πιο σημαντικό είναι να συνεχίζεται η εξάσκηση επανάληψης για την διατήρηση των αποκτηθέντων δεξιοτήτων.

Αρχικά η κατάκτηση της βελτίωσης στη χωρητικότητα της μνήμης γίνεται με εντατικό πρόγραμμα, όπως περιγράφεται παρακάτω. Στη συνέχεια,  για τη διατήρηση των δεξιοτήτων που αποκτήθηκαν συνιστάται η συνεχής αλλά λιγότερο συχνή χρήση των τεχνικών (επανάληψη, κατηγοριοποίηση, ομαδοποίηση),  ως μέρος της τακτικής εκπαίδευσης.

Προτείνεται αρχική εκπαίδευση για 6 εβδομάδες με 2 φορές την εβδομάδα 15΄ -20΄ μάθημα τη φορά. Αν η διάρκεια είναι μεγάλη για το παιδί, την λιγοστεύουμε και κάνουμε 3 φορές την εβδομάδα. Φροντίζουμε να είναι διασκεδαστικό και να ανταμείβουμε.

ΓΕΝΙΚΕΣ  ΟΔΗΓΙΕΣ

Ακοή

Είναι σημαντικό να μπορεί το παιδί να ακούει καθαρά. Αν φοράει ακουστικό πρέπει να είναι ανοικτό και στη θέση του.

Τοποθεσία

Σε ένα ήσυχο μέρος μακριά από άλλα παιδιά. Ελαχιστοποίηση θορύβων και βέβαια χωρίς τηλεόραση ή ράδιο κ.λ.π. ανοικτά.

Προσοχή

Πρέπει να  συγκεντρωθεί το παιδί. Αν δεν είναι καλά ή δεν έχει διάθεση, καλύτερα να δοκιμάσουμε μιαν άλλη φορά. Να είναι διασκεδαστικό για να έχει επιτυχία και να σημειώσει πρόοδο.

Στάδια

Ο στόχος της εκπαίδευσης είναι να θυμούνται σειρές εικόνων, λέξεων, αριθμών ή χρωμάτων αυξανόμενου μήκους (από 1,2, 3 λέξεις ή αριθμούς). Η πρόοδος διαφέρει από παιδί σε παιδί.

Ατομική πρόοδος

Κάθε παιδί προχωράει με διαφορετική ταχύτητα. Τα πιο μικρά παιδιά πιο αργά για να μάθουν πρώτα τα ονόματα των εικόνων. Τα μεγαλύτερα και ικανότερα που ξέρουν να ονομάζουν τις εικόνες προχωράνε αμέσως σε δεξιότητες μνήμης. Να μην κολλάμε σε κάτι πολύ εύκολο για να μη γίνεται βαρετό. Να κρατάτε σημειώσεις προόδου              ( φωτοτυπίες της σελίδας –αναφορά προόδου ).

Η  ΕΞΑΣΚΗΣΗ

ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΕΙΚΟΝΩΝ

Στόχος: Να ξέρει το παιδί να ονομάζει όλες τις εικόνες.

 

·        Δείχνω 1 εικόνα κάθε φορά και ρωτώ: « τι είναι αυτό;» ή «πώς το λέμε αυτό;»

·        Αν το πει σωστά επαινώ: «ναι, πολύ ωραία».

·        Αν δεν ξέρει, λέω: «είναι….» και ζητώ να το επαναλάβει.

·        Σημειώνω ποιες εικόνες δεν ονόμασε το παιδί. Τις διδάσκω ξανά στο επόμενο  ή στα επόμενα μαθήματα, αν χρειαστεί.

ΕΞΑΣΚΗΣΗ  ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ

Στόχος:Να διδαχτεί το παιδί να θυμάται μακρές αλληλουχίες εικόνων χρησιμοποιώντας την στρατηγική της επανάληψης.

Αυτό είναι το πιο σημαντικό μέρος της διδασκαλίας. Εμπλέκονται διάφορες δραστηριότητες:

Τσέπες και παράθυρα

Το υλικό που παρέχεται περιλαμβάνει μια πλαστική θήκη με 4 διαφανή πλαστικά τσεπάκια για να δείχνουν μια αλληλουχία 4 εικόνων. Κάθε τσεπάκι καλύπτεται από ένα χαρτονάκι σαν παράθυρο που ανοίγει για να φανεί η εικόνα. Τα παράθυρα κινούνται ανεξαρτήτως έτσι ώστε να μπορώ να δείξω 1 εικόνα κάθε φορά.

Όταν το παιδί μπορεί να θυμάται 4 εικόνες στη σειρά, τότε χρησιμοποιώ δίπλα δίπλα 2 τέτοιες θήκες, ώστε συνολικά να έχω τσεπάκια για 8 εικόνες.

Εικόνες

Επιλέγω μια αλληλουχία εικόνων και βάζω στα τσεπάκια. Δεν είναι όλες οι εικόνες εξίσου εύκολες. Χωρίζονται σε  εικόνες μονοσύλλαβων, δισύλλαβων και τρισύλλαβων λέξεων. Επίσης εικόνες που ομαδοποιούνται σε κατηγορίες-ζώα, φρούτα, μέρη του σώματος, μέσα μεταφοράς και ρούχα. Αυτές χρησιμοποιούνται για τη διδασκαλία της οργάνωσης.

Διαδικασία

·        Αρχίζω με 1 εικόνα στο τσεπάκι και τα 4 παράθυρα κλειστά.

·        Λέω «θα παίξουμε ένα παιχνίδι μνήμης. Θα σου δείξω εικόνες και μετά θα τις κρύψω. Να δεις αν μπορείς να θυμηθείς τι ήταν.»

·        Ανοίγω το παράθυρο και ονομάζω την εικόνα, ενθαρρύνοντας το παιδί να την ονομάσει μαζί μου.

·        Κλείνω το παράθυρο και ζητώ από το παιδί να την θυμηθεί.

Αν το παιδί δεν μπορεί να θυμηθεί το όνομα ίσως να το έχει ξεχάσει ή δεν είναι σίγουρο τι του ζητώ να κάνει.

·        Σηκώνω το παράθυρο πάλι κι επαναλαμβάνω το όνομα για να το πει το παιδί μαζί μου ή μετά από μένα. Κλείνω πάλι το παράθυρο και του ζητώ να το θυμηθεί. Αν δεν μπορεί ακόμα να το πει, λέω: «νομίζω ήταν ….Για να δούμε αν θυμάμαι σωστά.»

·        Μετά, ανοίγω το παράθυρο να ελέγξω. Επαναλαμβάνω τη διαδικασία να δω αν το παιδί μπορεί τώρα να ονομάσει την εικόνα.

·        Όταν μπορεί να θυμάται την 1 εικόνα με αυτό τον τρόπο, τότε προχωρώ σε αλληλουχία 2 εικόνων. Ανοίγω το 1^ο παράθυρο, ονομάζω την εικόνα, να την επαναλάβει και το παιδί. Κλείνω το παράθυρο, μετά ανοίγω το 2^ο  παράθυρο, ονομάζω την εικόνα και το κλείνω.

·        Ζητώ από το παιδί να ονομάσει και τις 2 εικόνες που είδε.

·        Αν δυσκολεύεται στην ομιλία ας χρησιμοποιεί νοήματα. Εναλλακτικά μπορεί να δείξει τις εικόνες με σωστή σειρά σε ένα φύλλο χαρτί με εικόνες. Μπορούν να βγουν φωτοτυπίες από το πίσω μέρος του βιβλίου.

·        Τέλος, επαναλαμβάνω τα ονόματα των εικόνων στο παιδί χωρίς να δείχνω τις εικόνες και του ζητώ να μου τα πει, ώστε να εξασκηθεί στο να θυμάται μια λίστα λέξεων που ακούει.

Όταν με επιτυχία θυμάται μερικές αλληλουχίες 2 εικόνων δοκιμάζω να βάλω 3 εικόνες στα τσεπάκια. Συνεχίζω μετά με 4. (Ίσως διαπιστώσω ότι ενώ θυμάται 4 εικόνες δεν καταφέρνει να θυμάται 4 λέξεις που ακούει χωρίς τη βοήθεια της εικόνας.

Σταματώ αν δυσκολεύεται να θυμηθεί στη σωστή σειρά τα στοιχεία.

Προσπαθώ να οικοδομήσω την αυτοπεποίθησή του. Όταν δεν θυμάται 1 εικόνα, ανοίγω το παράθυρο και την λέω πάλι. Μετά επαναλαμβάνω την αλληλουχία.

Δίνω στο παιδί να καταλάβει ότι είναι σημαντική η σειρά με την οποία εμφανίζονται οι εικόνες. Αν τις θυμάται ανακατωμένα, αρχίζω ξανά την αλληλουχία.

Όταν το παιδί μπορεί να θυμάται 2 μονοσύλλαβες λέξεις προχωρώ σε 2 κατευθύνσεις:

·        Δοκιμάζω 3 μονοσύλλαβες.

·        Δοκιμάζω 2 δισύλλαβες.

Είναι πιο δύσκολο να θυμάται μεγαλύτερες λέξεις, γι αυτό αν και η αλληλουχία δεν είναι μακρύτερη από αυτή που μπορεί με μονοσύλλαβες, θα δω ίσως ότι το μάκρος της λίστας που θυμάται αυξάνει πιο αργά για μεγαλύτερες λέξεις.

Όταν το παιδί μπορεί να χειριστεί 2 δισύλλαβες λέξεις, πάλι υπάρχουν δυο κατευθύνσεις για ν’ αυξήσω το βαθμό δυσκολίας της άσκησης:

·        Δοκιμάζω 3 δισύλλαβες.

·        Δοκιμάζω 2 τρισύλλαβες.

Η πρόοδος είναι διαφορετική σε κάθε παιδί, ανάλογα την ευαισθησία του στο μήκος των λέξεων. Όσο πιο ευαίσθητο είναι τόσο πιθανότερο να χρησιμοποιεί την στρατηγική της επανάληψης για να θυμηθεί τις λέξεις.

Αρχίζω το νέο μάθημα με αλληλουχία μήκους που κατάφερε να θυμηθεί εύκολα στο προηγούμενο μάθημα, όχι με πιο δύσκολη.

Παραλλαγές της εργασίας

Άπαξ και το παιδί καταλάβει τη διαδικασία και σημειώσει πρόοδο μπορώ κάπου κάπου να συμπεριλάβω τις εξής παραλλαγές στην άσκηση επανάληψης:

Αριθμοί

Φτιάχνω κάρτες με αριθμούς για τα τσεπάκια (μέγεθος Α7 δηλαδή το χαρτί Α4 χωρισμένο σε 8 μέρη). Βάζω τις αριθμοκάρτες αντί για εικόνες κι ενθαρρύνω να θυμηθεί αλληλουχίες αριθμών. Μπορώ να βάλω μονοψήφιους και για παιδιά πού ξέρουν, μερικούς μεγαλύτερους αριθμούς.

Μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτή τη μέθοδο για να διδάξω μέτρηση βάζοντας τους αριθμούς στη σειρά. Επίσης για να διδάξω να θυμάται ένα νούμερο τηλεφώνου.

Χρώματα

Κόβω χαρτονάκια σε βασικά χρώματα και δημιουργώ αλληλουχία χρωμάτων. Μόνο τα χρώματα που μπορεί να ονομάζει. Ωστόσο μπορώ να διδάξω ένα νέο χρώμα μέσα σε αλληλουχία γνωστών χρωμάτων.

Λέξεις και προτάσεις

Για παιδιά που διαβάζουν, μπορώ να χρησιμοποιήσω τις τσέπες και τα παράθυρα για να ενθαρρύνω να θυμούνται επακριβώς σύντομες φράσεις ή προτάσεις. Συνήθως τα παιδιά με Σ.Ντ. όταν τους ζητηθεί να επαναλάβουν μια πρόταση λένε μόνο τις λέξεις-κλειδιά. Μ’ αυτή τη μέθοδο βοηθώ την επανάληψη όλων των λέξεων της πρότασης. Ίσως να είναι αποτελεσματικό στο να βελτιωθεί η ικανότητα να χρησιμοποιούν προτάσεις στην ομιλία. Κόβω απλό χαρτόνι για τα τσεπάκια. Γράφω μια λέξη μιας φράσης σε κάθε χαρτονάκι και κάνω το ίδιο όπως με την αλληλουχία εικόνων, δηλαδή παρουσιάζω μια λέξη τη φορά και σταδιακά αυξάνω τον αριθμό των λέξεων.

Αρχίζω πολύ απλά π.χ. « η μεγάλη γάτα» και αυξάνω σταδιακά το μήκος της φράσης. Επιλέγω λέξεις από το λεξιλόγιο που μπορεί να διαβάζει το παιδί.

Επίσης μπορώ να χρησιμοποιήσω το υλικό για δραστηριότητες ορθογραφίας. Βάζω γράμματα λέξεων στα τσεπάκια, για να μάθει να γράφει μια λέξη.

Γενικά με το υλικό αυτό στηρίζω κάθε μαθησιακή δραστηριότητα  μνήμης μιας αλληλουχίας. π.χ. λίστα γραπτών οδηγιών, πρόγραμμα ημέρας, μέρες της εβδομάδας, μήνες του χρόνου κ.λ.π.

Άλλες εικόνες

Μπορώ να χρησιμοποιήσω εικόνες από τα ενδιαφέροντα του παιδιού π.χ. μέσα μεταφοράς, κάποιο τηλεοπτικό πρόγραμμα, φωτογραφίες μελών της οικογένειας και φίλων. Οτιδήποτε που πρέπει να μάθει να θυμάται μια σειρά ονομάτων το χρησιμοποιώ για να διδάξω την επανάληψη μ’ αυτό τον τρόπο.

ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Η ομαδοποίηση στοιχείων βάσει κατηγοριών είναι άλλη μια στρατηγική για αύξηση του αριθμού στοιχείων προς απομνημόνευση. Στόχος είναι να διδαχτούν τα παιδιά να οργανώνουν και ν’ αποθηκεύουν πληροφορίες στη μνήμη κατηγοριοποιώντας τα στοιχεία.

Άπαξ και μάθει το παιδί τα ονόματα των περισσοτέρων στοιχείων τότε βάζω εργασία ομαδοποίησης.

Οι εικόνες ανήκουν στις εξής κατηγορίες: ζώα, φρούτα, μέρη του σώματος, μέσα μεταφοράς και ρούχα.

Διαδικασία

Διδασκαλία της ονομασίας της κατηγορίας

·        Διαλέγω τις εικόνες που ανήκουν σε μια ομάδα και τις απλώνω στο τραπέζι ή τις βάζω στα τσεπάκια. Δείχνω μια- μια τις εικόνες και λέω: «αυτό το λέμε…» κι ενθαρρύνω και το παιδί να το πει.

·        Όταν τις πούμε όλες, μετά λέω: « όλα αυτά τα λέμε…» .Να το επαναλάβει και το παιδί.

Διδάσκω έτσι όλα τα ονόματα των κατηγοριών. Όταν τα μάθει συνεχίζω με τις επόμενες ασκήσεις:

Ταξινόμηση

Αρχίζω επιλέγοντας κάρτες μόνο από 2 κατηγορίες. Βάζω μια κάρτα από κάθε κατηγορία στο τραπέζι και δίνω στο παιδί 1 κάρτα κάθε φορά από αυτές που απομένουν και ζητώ να βρει αυτή στην οποία ανήκει. Ενισχύω τη διδασκαλία της κατάλληλης ονομασίας της κατηγορίας καθώς το παιδί τοποθετεί τις κάρτες π.χ. λέω: « ναι, αυτό είναι ζώο». Άπαξ και μπορεί το παιδί να ταξινομήσει σε 2 κατηγορίες, αυξάνω τον αριθμό κατηγοριών.

Αναγνώριση του παράξενου (διαφορετικού)

Αυτή η εργασία τραβά την προσοχή στις ομάδες κι ενισχύει τα ονόματα κατηγοριών. Το παιδί θα μάθει επίσης ποια εικόνα δεν ανήκει σε μια ομάδα.

·        Επιλέγω όλες τις κάρτες μιας κατηγορίας και τις βάζω πάνω στο τραπέζι μαζί με μια ΜΟΝΟ που θα είναι η «παράξενη». Κοιτώ και ονομάζω κάθε εικόνα και λέω: «ποια δεν ανήκει στην ομάδα;» ή «ποια δεν ταιριάζει;»

·        Αν δυσκολεύεται να καταλάβει το νόημα του «δεν ανήκει» λέω για παράδειγμα: «δείξε μου ένα ζώο. Τώρα δείξε μου ένα άλλο. Τώρα δείξε μου ένα που ΔΕΝ είναι ζώο.» Αν ακόμα δυσκολεύεται να δείξει το παράξενο λέω: « αυτό είναι ζώο;»

Άσκηση μνήμης

Σ’ αυτή την εργασία δίνω λιγότερη έμφαση στο να θυμηθεί τα στοιχεία με τη σειρά. Στόχος είναι να θυμηθεί τα στοιχεία στις ομάδες ή κατηγορίες που τα διδάχτηκε.

·        Βάζω π.χ. μερικές εικόνες ζώων στα τσεπάκια και δείχνω καθένα ονομάζοντας κι ενθαρρύνοντας και το παιδί να το ονομάσει. Κλείνω όλα τα παράθυρα και λέω: «τώρα πες μου ποιες εικόνες είδες;»

·        Αν δεν μπορεί να τις θυμηθεί όλες λέω: «ποιο άλλο ζώο είδες;»

Δοκιμάζω και με άλλες κατηγορίες.

Αν το παιδί μπορεί να θυμάται 4-5 στοιχεία δοκιμάζω να βάλω στοιχεία από 2 κατηγορίες συγχρόνως.

Οργάνωση κατά ομάδες

Άπαξ και το παιδί αναπτύξει «εύρος» (χωρητικότητα) μνήμης 4+ στοιχείων δοκιμάζω να διδάξω την στρατηγική της ομαδοποίησης στοιχείων σε μικρότερες αλληλουχίες που να βοηθά την ανάκληση.

Διαδικασία

Χρησιμοποιώ τα τσεπάκια και τα παράθυρα αλλά με διαφορετική διαδικασία π.χ. αν υπάρχει μια αλληλουχία 5 εικόνων να θυμηθεί, θα βοηθούσε να τα σκεφτεί σαν ομάδα από 3 και ομάδα από 2. Ανοίγω το 1^ο παράθυρο και ονομάζω την εικόνα μαζί με το παιδί. Ανοίγω τη 2^ο παράθυρο και ονομάζω, ανοίγω το 3^ο παράθυρο και ονομάζω με το παιδί. Κλείνω τα παράθυρα και γρήγορα επαναλαμβάνω τα ονόματα των 3 πρώτων εικόνων. Μετά προχωρώ στις εικόνες 4 και 5. Ανοίγω το 4^ο παράθυρο και ονομάζω, ανοίγω το 5^ο και ονομάζω. Κλείνω τα παράθυρα και ζητώ από το παιδί να επαναλάβει την πλήρη αλληλουχία των 5 ονομάτων.

Άλλες δραστηριότητες

Είναι σημαντικό να μη δουν τα παιδιά την επανάληψη απλά σαν τρόπο να θυμούνται στοιχεία κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Πρέπει να ενθαρρύνονται να χρησιμοποιούν την στρατηγική αυτή σαν τρόπο να θυμηθούν οποιαδήποτε λίστα στοιχείων είτε σ’ ένα παιχνίδι είτε όταν αναφέρουν ένα μήνυμα κ.λ.π. Θέλουμε να γενικεύσουν τη δεξιότητα στην καθημερινή ζωή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να εξασκούν σε άλλες καταστάσεις τις δεξιότητες. Μερικές ιδέες ακολουθούν σ’ αυτό το βιβλίο παρμένες από το βιβλίο « Ανταπόκριση στις εκπαιδευτικές ανάγκες των παιδιών με Σ.Ντ.», όπου μπορείτε να βρείτε κι άλλες.

Διανομή μηνυμάτων

Ζητάμε καθημερινά με κάθε ευκαιρία να μεταφέρει το παιδί μηνύματα σε άλλους. Να φέρει πράγματα από το άλλο δωμάτιο ή να δώσει μηνύματα σε άλλα μέλη της οικογένειας ή σε παιδιά στην τάξη αν είμαστε στο σχολείο. Αρχίζω με απλά μηνύματα και τα κάνω πιο πολύπλοκα όσο αυξάνει η ικανότητα και η πεποίθηση του παιδιού.

Οδηγίες-εντολές

Ευκαιρίες να ενθαρρύνουμε τη χρήση της μνήμης δίνονται στο σπίτι και στην τάξη όταν ζητάμε από το παιδί να φέρει κάτι, να δείξει κάτι, να βγάλει κάτι και να διαλέξει κ.α. Έχουμε υπόψη αυτές τις ευκαιρίες και τις χρησιμοποιούμε ώστε σταδιακά να αυξάνουμε τον αριθμό των στοιχείων που ζητάμε από το παιδί να θυμηθεί.

Ανάκληση δραστηριοτήτων, γεγονότων

Στο σχολείο ζητώ από το παιδί να θυμηθεί γεγονότα από την προηγούμενη μέρα ή τι έγινε στο σπίτι. Στο σπίτι ρωτώ να θυμηθεί γεγονότα της σχολικής μέρας. Προσπαθώ να ενθαρρύνω αναμνήσεις σε αλληλουχίες με ερωτήσεις όπως: «και μετά τι έγινε;»

Ανάκληση ιστοριών και ποιημάτων

Αφού διαβάσουμε μια ιστορία, ζητώ από το παιδί να θυμηθεί τα κύρια γεγονότα στη σειρά.

Διδάσκω ποιηματάκια και τραγουδάκια. Κάνω ερωτήσεις για το τι λέει το ποίημα. Για να βρει τις απαντήσεις μπορεί να τραγουδήσει στον εαυτό του τους στίχους.

Χρήση τραγουδιών

Πολλά παιδικά τραγούδια περιλαμβάνουν επαναλήψεις ή αλληλουχίες γεγονότων ή στοιχεία σε κάποια σειρά. Αυτά είναι πολύ καλά για διδασκαλία αλληλουχίας.

Παιχνίδια

Οι περισσότερες από τις δραστηριότητες μπορούν να γίνουν με μορφή παιχνιδιού.

Το παιχνίδι του «θυμάμαι τα πράγματα»

Παραδοσιακό παιχνίδι να θυμάμαι μια συνεχώς αυξανόμενη λίστα (πήγα για ψώνια κι αγόρασα ένα…». Συνήθως παίζεται σε μικρή ομάδα αλλά μπορεί να παιχτεί και μ’ έναν ενήλικο. Αν δυσκολεύεται το παιδί να προσθέτει στοιχείο στη λίστα  μπορεί να παραλειφθεί αυτό και να προσθέτει μόνο ο ενήλικος.

Αυτό το παιχνίδι μπορεί να προσαρμοστεί σε όλων των ειδών τις λίστες-ζώα αγροκτήματος, ζώα του ζωολογικού κήπου, ρούχα στη ντουλάπα, παιχνίδια στο παιχνιδόκουτο κ.λ.π.

Το σχοινί της απλώστρας

Με αληθινό σχοινί ή με παιχνιδιού και τα ρούχα της κούκλας παίζω παιχνίδι αλληλουχίας κρεμώντας ρούχα. Κρεμώντας τα λέω:»κρεμώ τις κάλτσες, ένα πουκάμισο κι ένα παντελόνι». Τα ξεκρεμώ και ζητώ από το παιδί να τα ξαναβάλει όπως ήταν πριν.

Τι λείπει

Βάζω έναν αριθμό μικρών αντικειμένων πάνω στο τραπέζι. Τα ονομάζω ένα- ένα μαζί με το παιδί, τα καλύπτω ή κλείνει το παιδί τα μάτια του και βγάζω ένα αντικείμενο. Το παιδί πρέπει να θυμηθεί ποιο λείπει. Αν δεν απαντά αμέσως ενθαρρύνω το παιδί να ονομάσει τα αντικείμενα που απόμειναν- ίσως αυτό φέρει τη λύση. Είναι καλύτερα να ονομάζει τα αντικείμενα από το να τα βλέπει μόνο, αυτό ενθαρρύνει τη στρατηγική της επανάληψης για να θυμηθεί.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ  ΕΙΚΟΝΩΝ

2σύλλαβες          τόπι – αυτί – πάπια – φύλλο – χέρι – μπράτσο – ψάρι – μάτι –                                                

                            μύτη – πόδι – κλειδί – σπίτι – σκύλος – γάτα – τσάντα – πόρτα –

                            κάλτσα – σφυρί – κουμπί – μήλο – πιάνο – μπλούζα.

Λέξεις

3σύλλαβες          γουρούνι – δάχτυλα – ποντίκι – τραπέζι – λεμόνι – κουνέλι -     

                            κρεμμύδι – φάκελος – μέλισσα – φόρεμα – σταφύλι – βιβλίο –

                            βραστήρας – φράουλα – φλιτζάνι – παπούτσι -  ρολόι – μπαλόνι-

                            λουλούδι – πύραυλος – μπανάνα – ομπρέλα – καγκουρό.

4σύλλαβες           πουκάμισο – παντελόνι – αρκουδάκι – ποδήλατο – ελέφαντας –

                             δεινόσαυρος – τηλέφωνο – παράθυρο – πεταλούδα – σοκολάτα.

5σύλλαβες           λεωφορείο-αυτοκίνητο – εφημερίδα – αεροπλάνο – αστυνομικός

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ

Ζώα:  ψάρι-σκύλος-ποντίκι-πάπια-γάτα-μέλισσα-γουρούνι-κουνέλι-πεταλούδα-ελέφαντας-δεινόσαυρος,καγκουρό.

Ρούχα:        φόρεμα –παπούτσι –πουκάμισο –κάλτσα -παντελόνι-μπλούζα.

Φρούτα:    σταφύλι –μήλο –λεμόνι -μπανάνα-φράουλα.

Μέρη του σώματος:   αυτί –μάτι –πόδι –χέρι -μπράτσο-δάχτυλα.

Μέσα μεταφοράς:    λεωφορείο –αυτοκίνητο –πύραυλος -ποδήλατο-αεροπλάνο

  

www.iliaktida.gr/innet/UsersFiles